نفت ایران، ملی کردن نادرست و پایان ناگوار بهزاد احمدی نیا   به بهانه‌ی سالگرد سقوط دولت مصدق که به غلط دولت ملی شدن نفت شناخته می‌شود، گوشه‌هایی از آنچه در واقعیت این ماجرا گذشت و مقایسه‌ای بین آنچه رقبا انجام دادند را در این نوشتار بررسی می‌کنیم. محمد مصدق با ریشه‌ی خانوادگی بسیار نزدیک به شاهان قاجار در شرایطی در سیاست ایران پا گرفت که کشور هنوز با پیامدهای اشغال نظامی در جنگ دوم جهانی دست و پنجه نرم می‌کرد. او که از نخستین گام به دنبال بالاترین مقام‌های حکومتی بود، مهمترین منبع درآمدی و اهمیت استراتژیک ایران یعنی نفت را دستاویز مناسبی برای پیشرفت یافت. چندین دهه از کشف نفت در ایران می‌گذشت و از آنجا که ایرانیان با تکنولوژی و فن استخراج نفت مدرن بیگانه بودند، این مهم در کنترل شرکت‌های خارجی و به‌طور خاص بریتانیا قرار داشت. زمزمه‌های ملی کردن نفت از چندین دهه پیشتر آغاز شده بود و دولت مستقر...

آرامکو، ملی شدن و خصوصی‌سازی متفاوت بهزاد احمدی نیا داستان زندگی شرکت ملی نفت عربستان سعودی از ۱۹۳۶ و یکی از استان‌های ایران آغاز شد. بحرین بخشی از جنوب ایران بود که به مدت ۱۵۰ سال در اشغال انگلستان قرار داشت و کمپانی نفتی SoCal انگلستان حتی در این کشور شعبه‌ای با عنوان نفت بحرین تاسیس کرده بود. در سال ۱۹۳۲ این شرکت به دنبال گسترش منابع خود در خاورمیانه بود و قراردادهایی با عربستان و عراق امضا کرد. از سال ۳۲ تا ۳۶ انگلیسی‌ها چندین نقطه از عربستان را حفاری کردند اما با وجود صرف سرمایه کلان، موفق به تولید نفت نشدند. همزمان در ایران چندین دهه بود که نفتی ارزان تولید می‌کردند و در عراق هم به تولید رسیده بودند پس عربستان برای آنها یک باخت محسوب می‌شد. در این زمان سهام و حق امتیاز اکتشاف و تولید نفت را به آمریکایی‌ها سپرده و از عربستان خارج شدند. خروج انگلیس...

سراب خصوصی‌سازی با فرهنگ آمریکایی امریکن پراسپکت به مدت چهار دهه، دولت‌های جمهوری‌خواه و دموکرات یکی پس از دیگری بنیان‌های حکومت را به حراج گذاشتند و مرزهای خصوصی‌سازی را تا سیستم آبرسانی، پلیس، زندان‌ها و حتی کتابخانه‌ها تعمیم دادند بدون توجه به اینکه خصوصی‌سازی خدمات اولیه در جامعه، اثریث مخرب بر سطح زندگی مردم می‌گذارد. دیدگاه جهانی درباره‌ی این گذار از خدمات عمومی دولتی به خصوصی‌سازی نتایج مثبتی مانند کاهش هزینه‌های دولت، رضایتمندی مشتری و توجه ویژه به خواسته‌هایش، سودآوری خدمات و کاهش مالیات دارد. پس از جنگ جهانی دوم به مدت سه‌دهه و تا اواسط دهه‌ی ۱۹۷۰ میلادری دولت‌های آمریکا توانستند گستره‌ی قابل قبول و حتی خوبی از خدمات عمومی در بخش‌های آموزش، بهداشت و خدمات زیربنایی مانند آب و فاضلاب را اتوسعه دهند اما در این دوران دیدگاه کینزینی یعنی دیدگاهی که معتقد بود دولت مسئول بهینه‌سازی خدمات عمومی، صیانت از درآمد عمومی و امنیت مالی و نظارت بر سرمایه‌داری‌ست رنگ باخت. با...

فروشگاه‌ رفاه، نمونه‌ای از خصوصی‌سازی فاسد و شکست خورده بهزاد احمدی‌نیا فروشگاه‌های زنجیره‌ای در زمره‌ی نمادهای عصر مدرن هستند اما پس از انقلاب ۵۷ اسلامی در ایران این فروشگاه‌ها که عمدتا متعلق به بخش خصوصی بودند مصادره یا منحل شدند. فروشگاه کوروش به قدس تبدیل شد و شهر و روستا آنقدر بی‌مشتری ماند تا ناپدید شد. تنها فروشگاه سپه که  زیر مجموعه‌ی ارتش بود توانست جان سالم به‌در ببرد. تعاونی‌های مساجد نهادهای تازه‌ی خرده‌فرروشی بودند که تلاش شد جایگزین فروشگاه‌های زنجیره‌ای شوند یعنی از همان سال‌های نخست انقلابیون و دولت‌های انقلابی همه‌چیز حتی اقتصاد را در کنترل اسلام و زیرمجموعه‌های وابسته به خود می‌خواستند تا اینکه فروشگاه رفاه آمد. اوایل دهه ی هفتاد و پس از پایان جنگ خانمان‌سوز بود که نیاز به وجود فروشگاه‌های زنجیره‌ای تازه در چشم‌انداز جمهوری‌اسلامی و ناتوانی بازاریان تهران (حامیان مالی انقلابیون۵۷) در تأمین نیاز کشور نمایان شد. فروشگاه‌های زنجیره‌ای رفاه و کمی بعدتر شهروند، نمادهای تغییر در...

درس‌هایی از خصوصی‌سازی در کشورهای در حال توسعه مقاله تحقیقی دانشگاه آکسفورد مترجم: بهزاد احمدی‌نیا با گذشت بیش از سه دهه از آغاز موج خصوصی‌سازی در کشورهایی که امروز توسعه‌یافته‌اند، شک و شبهه‌ی چندانی در مفید بودن این رویه وجود ندارد. به‌ویژه در بخش سودآوری، کسی شک ندارد که خصوصی‌سازی بسیار مفید عمل کرده است. از یک سود بنگاه‌های اقتصادی خصوصی عملکرد بسیار بهتری در سودآوری دارند و از سوی دیگر درآمدی که دولت از محل خصوصی‌سازی و مالیات کسب می‌کند موجب ارتقاء خدمات و دموکراسی در کشورها می‌شود. توزیع بهتر درآمد، جلوگیری از منوپلی‌های اقتصادی، کاهش نقش دولت در اقتصاد و ارتقاء زیرساخت‌هایی مانند آب و برق همگی از دستاوردهای خصوصی‌سازی درست است. آنچه برای موفقیت در واگذاری بنگاه‌ها به بخش خصوصی‌ حیاتی‌ست را می‌توان به چهار بخش اصلی تقسیم کرد. نخستین گام ایجاد مقدمات یعنی ایجاد ظرفیت‌های نظارتی و تنظیمی‌ست که کارکرد خصوصی‌سازی را تضمین می‌کند. بدون وجود بانک‌های کارآمد، قوانین...

بخش دوم: دشمنی خمینی و خصوصی‌سازی خصوصی‌سازی، تاریخچه‌ای از عقلانیت حاکمان ایران بهزاد احمدی‌نیا آنچه در بخش نخست خواندیم: خمینی که در این زمان یک روحانی شناخته‌شده در حوزه‌ی علمیه بود، سکان مخالفت با اصلاحات را در دست گرفت. اصلاحات که ابتدا در ۶ اصل ارائه و به رای گذاشته شد، بعدها تا ۱۹ اصل نیز پیش رفت. مخالفت خمینی با دو اصل در این اصلحات بود، یکی لغو نظام ارباب رعیتی و از دست رفتن زمین‌های اوقاف و وجوهات مالکان و دیگری اصل حق رای برای زنان ایران. جدا از این‌ها، اصلاحات اصول دیگری داشت که بسیار برای ایران مهم بودند. اصل سوم مبنی بر فروش سهام کارخانجات  دولتی به‌عنوان پشتوانه‌ی اصلاحات ارضی و اصل چهارم مبنی بر سهیم کردن کارگران در سود کارخانه‌ها که هر دو در راستای توزیع بهتر ثروت و منابع در اقتصاد طراحی شده بودند. در تاریخ ۶ بهمن ۱۳۴۱ همه‌پرسی درباره‌ی اصلاحات انجام و با ۵/۶ میلیون رای موافق و...

خصوصی‌سازی، تاریخچه‌ای از عقلانیت حاکمان ایران بهزاد احمدی‌نیا بخش نخست انتقال مالکیت از دولت به بخش غیر مرتبط با دولت، خواه عموم مردم و خواه یک یا چند شرکت کاملا خصوصی و حتی اشخاص سرمایه‌دار، در اقتصاد مدرن با نام «خصوصی‌سازی» شناخته می‌شود. در قرن بیستم و با رشد تفکر دموکراسی و لیبرالیسم در کشورهای در حال توسعه، این واژه وارد ادبیات اقتصادی جهان شد. آنچه در دیگر نقاط جهان رخ‌داد در حوصله‌ی این نوشتار نیست و جداگانه به آن خواهم پرداخت اما در اینجا نگاهی می‌کنیم به ظهور و تداوم خصوصی‌سازی در ایران و آنچه به‌عنوان دستاورد و پیامد برای جامعه ما داشته است. سه دولت قربانی نخستین خصوصی‌سازی ایران محمدرضا شاه پهلوی، پس از آنکه بر دشواری‌های دو دهه‌ی نخست نشستن بر تخت چیره شد و کشور را از ورطه‌ی جنگ جهانی دوم و پیامدهایش بیرون کشید، دریافت که پیشرفت و توسعه‌ی اقتصادی و علمی ممکن نیست مگر اینکه سرمایه‌ها در مسیری درست...

زمینه‌های اقتصادی قیام مهسا منبع: مؤسسه مطالعاتی خاورمیانه مترجم: بهزاد احمدی‌نیا کشته شدن دختر جوانی به‌نام مهسا امینی در بازداشتگاه پلیس اخلاقی (گشت ارشاد) در ایران، جرقه‌ی گسترده‌ترین اعتراضات در ایران از سال ۲۰۱۷ (۱۳۹۶) به این‌سو را زد. اعتراضاتی که از لحاظ گستردگی جغرافیایی کم‌نظیر بود و این‌بار نه‌به‌دنبال تغییر رویه بلکه به‌دنبال تغییر ساختار حکومت در ایران بود. این‌بار جمهوری اسلامی برخلاف روال همیشگی نتوانست مرگ دختر جوان در بازداشتگاه‌ و زیر رفتار بی‌رحمانه‌ی پلیس اخلاقی را پنهان کند و دچار دردسری جدی شد. مشکلات اقتصادی شعارهای این قیام به‌وضوح نشان می‌داد که علت خیزش مردمی مسائل اقتصادی نیست اما زمینه‌هایی در زندگی اقتصادی وجود دارد که بر آتشِ خشم مردم می‌افزاید. این زمینه‌های اقتصادی حجم وسیعی از جمعیت ایران را تشویق به حضور در خیابان و مقابله با حکومت کرد. نگاهی گذرا به جدول درآمدهای جمهوری اسلامی می‌تواند درستی این ایده را در کوتاه‌ترین شکل به ما نشان دهد. در سال ۲۰۱۱...