اعتصابات «پاشنه آشیل» خصولتی‌ها
عبدالرضا احمدی، تحلیلگر مالی و مدیر «موسسه ترویج جامعه باز»
اعتصابات «پاشنه آشیل» خصولتی‌ها
جنبش کارگری در ایران امروز دوران جدیدی را تجربه می‌کند. دورانی که نه تنها دیگر دولت و خصولتی‌ها را بعنوان قیم خود نمی‌خواهد که به عکس آن را سدی برای رسیدن به استاندارهای معیشتی و اقتصادی خود برمی‌شمرد. هرچند بعد از انقلاب اسلامی به علت نبود خبررسانی آزاد و شفافیت، آمار مدونی از وضعیت جنبش کارگری به صورت رسمی وجود ندارد، اما طبق برآوردها از گزارشات منتشر شده در سایت‌های خبری می‌توان گفت تنها در یک دهه اخیر بیش از ۷ هزار مورد اعتراض توسط نیروهای کار و بازنشستگان در ایران سازماندهی شده است که در ادامه به موفق‌ترین آنها اشاره می‌کنیم که بیشتر رسانه‌ای شده است. باید یادآوری کرد که بررسی این اعتراضات فارغ از حصول نتیجه برای گردانندگانش نشان از فراگیر شدن موج همبستگی سراسری بین گروه‌های کارگری، بازنشستگان، دانشجویان و دیگر اصناف در سالهای اخیر دارد، همبستگی که مورد توجه و حمایت تمام گروه‌های شهروندی نیز واقع شده است.
بازگشایی سندیکاهای کارگری
در جریان مراسم روز جهانی کارگر دراردیبهشت سال ۱۳۸۱ صدها تن از فعالان کارگری در قالب قطعنامه‌ای «خواهان رفع ممنوعیت از فعالیت سندیکاهایی توقیفی شدند». قطعنامه‌ای که پیگیری تهیه کنندگانش آن موجب تشکیل «هیأت‌های مؤسس انجمن‌ها و سندیکاهای کارگری» شد.
اعضای هیئت مدیره این تشکل در گام بعدی خود با انتشار نامه‌ای سرگشاده به صفدر حسینی، که در آن زمان وزیر کار بود، خواهان به «رسمیت شناختن سندیکاهای کارگری» شدند. اقدامی که با مخالفت «حزب اسلامی کار» و «خانه‌ی کارگر» مواجه شد. یک سال بعد از این نامه اعضای این هیات در روز کارگر با انتشار قطعنامه‌ای دیگر بر «حق تشکل مستقل کارگری» مبتنی بر میثاق نامه‌های بین‌المللی تاکید کردند. این پیگیری‌ها در نهایت باعث تشکیل هسته‌های اولیه سندیکاهایی چون «شرکت واحد اتوبوس‌رانی تهران و حومه»، «کارگران نقاش ساختمانی»، «فلزکار و مکانیک»، «کارگران خیاط» و «کفاشان تهران» شد.
اعتراضات کارگران نیشکر هفت‌تپه
از اعتراضات پر سروصدای دو دهه اخیر می‌توان به اعتراضات کارگران نیشکر هفت‌تپه و در پی آن شکل‌گیری سندیکای کارگران نیشکر هفت‌تپه طی سالهای ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۹ اشاره کرد. این کارگران با شعار «ما کارگر هفت تپه‌ایم، گرسنه‌ایم، گرسنه‌ایم» اعتراضات خود را شروع کردند. «عدم دریافت دستمزد به مدت سه ماه»، «در خواست برکناری مدیر عامل و اعضای هیئت مدیره شرکت»، و «ایجاد سندیکای مستقل کارگری» و «ابطال مجوز خصولتی این شرکت» از مهمترین مطالبات این اعتراضات در این سال‌ها بود.
این اعتراضات از آبان‌ماه ۸۶ و پیرو نامه جمعی حدود ۲۵۰۰ نفر از کارگران نیشکر هفت‌تپه به مدیر کل کار وقت استان خوزستان با محوریت «بازگشایی سندیکای کارگری هفت تپه» آغاز شد. این فعالان با رأی‌گیری عمومی کارگران در آبان ماه ۸۷ و با وجود مخالفت‌ها و ممانعت‌های فراوان وزارت کار و هشدارهای وزارت اطلاعات در گام بعدی «سندیکای کارگری هفت تپه» را راه اندازی کردند و در ادامه آن با پیگیری‌ای خود در سال جاری موفق به گرفتن حکم ابطال مجوز بخش خصولتی برای این شرکت شدند.
اعتراضات کارگران بندر ماهشهر
اعتراضات کارگران بندر ماهشهر بین سالهای ۱۳۸۹ تا مهر ۱۳۹۰ با هدف «موقتی‌سازی قراردادها» و «برچیدن شرکت‌های پیمانکار» خصولتی از دیگر اعتراضات موفق این سال‌ها است. کارگران این بندر طی این سال‌ها سه اعتصاب را سازماندهی کردند. اعتصاب اول توسط حدود ۱۵۰۰ کارگر پتروشیمی تبریز به مدت ۱۰ روز در اسفندماه ۸۹ شروع شد. اعتصاب دوم توسط کارگران پتروشیمی بندر ماهشهر در۲۰ فروردین ۹۰ و به مدت ۱۱ روز دنبال شد. کارگران در این اعتصاب توانستند بخشی از خواسته‌های خود را محقق کنند و همچنین مهلتی سه ماهه را برای «برچیدن شرکت‌های پیمانکار» دراین واحد مشخص کنند. اعتصاب سوم این کارگران در مهر ماه همان سال و توسط بیش از ۶ هزار نفر از کارگران پتروشیمی بندر ماهشهر صورت گرفت. کارگران در این اعتصاب بر خواست خود «مبنی بر برچیدن شرکت‌های پیمانکاری و انعقاد قراردادهای دسته‌جمعی کار پافشاری کردند». همانطور که گفته شد در این سه اعتصاب کارگران توانستند بخشی از خواسته‌های خود را محقق سازند.
اعتصاب کارگران معادن
اعتراضات کارگران معادن از اعتراضات مهم یک دهه اخیر به شمار می‌آید. اعتراضاتی که اهداف اصلی آن «پیگری مزدهای معوق»، «اقساط پرداخت نشده بیمه‌ی کارگران»، «مقابله با اخراج و تعدیل نیروها» و عدم اجرای «طرح طبقه‌بندی مشاغل» از جانب کارفرما بوده است.
اولین اعتراض مربوط به کارگران معدن چادرملو یزد است. این اعتراض در آذرماه سال و۹۲ طی اخراج «بهرام حسنی‌نژاد» دبیر انجمن صنفی کارگران شرکت آسفالت طوس، پیمانکار خصوصی این معدن، توسط هیات تشخیص اداره کار آغاز شد، حسنی‌نژاد پیگیر «افزایش ۱۰ درصدی مزد کارگران و اجرای طرح طبقه‌بندی مشاغل در معدن» بود.
در اعتراض به این حکم در ابتدا ۸۰۰ تن از کارگران تجمع کردند که بعد از وعده بازگشت به کار این نماینده از جانب اداره کار استان یزد، کارگران به تجمع خود خاتمه دادند. اما با تایید حکم اخراج این نماینده از جانب اداره کار یزد در بهمن ۹۲ کارگران موج جدیدی از اعتراضات را آغاز کردند که سرانجام این اعتراضات ۱۵ اسفند ۹۲ و طی «توافق شفاهی» لغو حکم اخراج این نماینده پایان یافت.
اردیبهشت سال ۹۳ بار دیگر کارگران چادرملو در اعتراض به عرضه ۲۸.۵ درصدی سهام معدن به سازمان تأمین اجتماعی اقدام به اعتراض کردند. این اعتراضات که بیش از ۵ هزار کارگر معدن سنگ آهن مرکزی بافق در آن حضور داشتند پس از چهل روز و با لغو مصوبه خصولتی‌سازی این معدن و دستیابی کارگران به بخش مهمی از مطالبات‌شان پایان یافت.
اعتراض انجمن صنفی حاتمی از دیگر اعتراضات انجمن صنفی کارگران چادرملو به شمار می‌آید، این انجمن در اعتراض به «معوقات حقوق» و نیز «عدم پرداخت سنوات کارگران» در تابستان ۹۷ و دی ماه ۱۳۹۸ موج جدید اعتراضی خود را آغار کردند که این اعتراضات با برآورده شدن بخشی از مطالبات کارگران پایان یافت.
از دیگر اعتراضات کارگران معادن ایران می‌توان به اعتراضات کارگران معدن زغال‌سنگ البرز شرقی در فروردین ۹۳ و در «پی واگذاری شرکت معادن البرز شرقی به بخش خصولتی» و «همچنین‌عدم پرداخت دستمزد و حق‌بیمه کارگران» اشاره کرد. که این اعتراضات نیز به وصول بخشی از مطالبات در فروردین ۹۴ منجر شد.
همچنین از دیگر اعتراضات موفق این بخش اعتراض ۲۰۰ تن از بازنشستگان این معدن «بابت حق سنوات بازنشستگی و پایان کار خود» بود، این بازنشستگان که هرکدام بین ۹ تا ۱۵ میلیون تومان از شرکت طلبکار بودند طی اعتراضاتی که بین خرداد ۹۲ تا اسفند ۹۴ برگزار شد خواهان پرداخت مطالبات خود شدند که این اعتراضات سرانجام با تجمع مستمر این کارگران بازنشسته در اسفند ۹۴ به ثمر نشست و موجب وصول بخشی از مطالبات ایشان شد.
اعتراضات کامیون‌داران و صاحبان وسایل نقلیه عمومی
یکی دیگر از اعتراضات موفقیت‌آمیز مربوط به اعتراض کامیون‌داران و صاحبان وسایل نقلیه عمومی در سال ۹۷ نسبت به «افزایش هزینه‌ها و نبود حمایت دولتی در این زمینه»، «رشوه گیری ماموران دولتی» و «فساد شرکت‌های باربری و انجمن‌های صنفی وابسته به دولت» بود. کامیون‌داران در این خصوص اعتراض و اعتصاب سراسری را ساماندهی کردند و از بارگیری و حمل محموله‌ها خودداری کردند سرانجام در مهر ۱۳۹۷ دولت با یکی از مهمترین درخواستهای کامیون‌داران شیوه محاسبه «کرایه بر پایه تن-کیلومتر» را تصویب کرد.
