درآمد حاصل از خصوصی‌سازی کجاست

بودجه ۱۴۰۳: تورم و توهم بهزاد احمدی نیا لایحه بودجه سال آینده به مجلس رفته و دچار چالش‌های همیشگی در تصویب شده است اما نگاهی گذرا و حتی غیرتخصصی به این بودجه نشان می‌دهد برای سالی که در پیش روی ایران است باید نگرانی‌های جدی اعم از تورم و کسری بودجه داشت. به‌طور کلی بودجه در هر سیستمی حتی یک خرید روزانه‌ی معمولی شامل دو بخش اصلی‌ست: درآمدها و هزینه‌ها. بخش نخست خود به منابع درآمدی تقسیم می‌شود که نشان می‌دهد برای انجام امور پول موردنیاز باید از کجا تأمین شود، این تعریف بسیار ابتدایی و ساده‌انگارانه از این رو اینجا آورده شد که در پایان نوشتار به آن نیاز خواهیم داشت. منابع درآمدی مالیات معمولا رسم بر این است که بزرگترین منبع درآمدی دولت در جمهوری اسلامی نفت و فروش خارجی آن است اما در بودجه‌ی سال آینده این جایگاه به مالیات داده شده که تقریبا دو برابر درآمد نفتی درنظر گرفته شده است....

آرامکو، ملی شدن و خصوصی‌سازی متفاوت بهزاد احمدی نیا داستان زندگی شرکت ملی نفت عربستان سعودی از ۱۹۳۶ و یکی از استان‌های ایران آغاز شد. بحرین بخشی از جنوب ایران بود که به مدت ۱۵۰ سال در اشغال انگلستان قرار داشت و کمپانی نفتی SoCal انگلستان حتی در این کشور شعبه‌ای با عنوان نفت بحرین تاسیس کرده بود. در سال ۱۹۳۲ این شرکت به دنبال گسترش منابع خود در خاورمیانه بود و قراردادهایی با عربستان و عراق امضا کرد. از سال ۳۲ تا ۳۶ انگلیسی‌ها چندین نقطه از عربستان را حفاری کردند اما با وجود صرف سرمایه کلان، موفق به تولید نفت نشدند. همزمان در ایران چندین دهه بود که نفتی ارزان تولید می‌کردند و در عراق هم به تولید رسیده بودند پس عربستان برای آنها یک باخت محسوب می‌شد. در این زمان سهام و حق امتیاز اکتشاف و تولید نفت را به آمریکایی‌ها سپرده و از عربستان خارج شدند. خروج انگلیس...

سراب خصوصی‌سازی با فرهنگ آمریکایی امریکن پراسپکت به مدت چهار دهه، دولت‌های جمهوری‌خواه و دموکرات یکی پس از دیگری بنیان‌های حکومت را به حراج گذاشتند و مرزهای خصوصی‌سازی را تا سیستم آبرسانی، پلیس، زندان‌ها و حتی کتابخانه‌ها تعمیم دادند بدون توجه به اینکه خصوصی‌سازی خدمات اولیه در جامعه، اثریث مخرب بر سطح زندگی مردم می‌گذارد. دیدگاه جهانی درباره‌ی این گذار از خدمات عمومی دولتی به خصوصی‌سازی نتایج مثبتی مانند کاهش هزینه‌های دولت، رضایتمندی مشتری و توجه ویژه به خواسته‌هایش، سودآوری خدمات و کاهش مالیات دارد. پس از جنگ جهانی دوم به مدت سه‌دهه و تا اواسط دهه‌ی ۱۹۷۰ میلادری دولت‌های آمریکا توانستند گستره‌ی قابل قبول و حتی خوبی از خدمات عمومی در بخش‌های آموزش، بهداشت و خدمات زیربنایی مانند آب و فاضلاب را اتوسعه دهند اما در این دوران دیدگاه کینزینی یعنی دیدگاهی که معتقد بود دولت مسئول بهینه‌سازی خدمات عمومی، صیانت از درآمد عمومی و امنیت مالی و نظارت بر سرمایه‌داری‌ست رنگ باخت. با...

درس‌هایی از خصوصی‌سازی در کشورهای در حال توسعه مقاله تحقیقی دانشگاه آکسفورد مترجم: بهزاد احمدی‌نیا با گذشت بیش از سه دهه از آغاز موج خصوصی‌سازی در کشورهایی که امروز توسعه‌یافته‌اند، شک و شبهه‌ی چندانی در مفید بودن این رویه وجود ندارد. به‌ویژه در بخش سودآوری، کسی شک ندارد که خصوصی‌سازی بسیار مفید عمل کرده است. از یک سود بنگاه‌های اقتصادی خصوصی عملکرد بسیار بهتری در سودآوری دارند و از سوی دیگر درآمدی که دولت از محل خصوصی‌سازی و مالیات کسب می‌کند موجب ارتقاء خدمات و دموکراسی در کشورها می‌شود. توزیع بهتر درآمد، جلوگیری از منوپلی‌های اقتصادی، کاهش نقش دولت در اقتصاد و ارتقاء زیرساخت‌هایی مانند آب و برق همگی از دستاوردهای خصوصی‌سازی درست است. آنچه برای موفقیت در واگذاری بنگاه‌ها به بخش خصوصی‌ حیاتی‌ست را می‌توان به چهار بخش اصلی تقسیم کرد. نخستین گام ایجاد مقدمات یعنی ایجاد ظرفیت‌های نظارتی و تنظیمی‌ست که کارکرد خصوصی‌سازی را تضمین می‌کند. بدون وجود بانک‌های کارآمد، قوانین...

بخش دوم: دشمنی خمینی و خصوصی‌سازی خصوصی‌سازی، تاریخچه‌ای از عقلانیت حاکمان ایران بهزاد احمدی‌نیا آنچه در بخش نخست خواندیم: خمینی که در این زمان یک روحانی شناخته‌شده در حوزه‌ی علمیه بود، سکان مخالفت با اصلاحات را در دست گرفت. اصلاحات که ابتدا در ۶ اصل ارائه و به رای گذاشته شد، بعدها تا ۱۹ اصل نیز پیش رفت. مخالفت خمینی با دو اصل در این اصلحات بود، یکی لغو نظام ارباب رعیتی و از دست رفتن زمین‌های اوقاف و وجوهات مالکان و دیگری اصل حق رای برای زنان ایران. جدا از این‌ها، اصلاحات اصول دیگری داشت که بسیار برای ایران مهم بودند. اصل سوم مبنی بر فروش سهام کارخانجات  دولتی به‌عنوان پشتوانه‌ی اصلاحات ارضی و اصل چهارم مبنی بر سهیم کردن کارگران در سود کارخانه‌ها که هر دو در راستای توزیع بهتر ثروت و منابع در اقتصاد طراحی شده بودند. در تاریخ ۶ بهمن ۱۳۴۱ همه‌پرسی درباره‌ی اصلاحات انجام و با ۵/۶ میلیون رای موافق و...

خصوصی‌سازی، تاریخچه‌ای از عقلانیت حاکمان ایران بهزاد احمدی‌نیا بخش نخست انتقال مالکیت از دولت به بخش غیر مرتبط با دولت، خواه عموم مردم و خواه یک یا چند شرکت کاملا خصوصی و حتی اشخاص سرمایه‌دار، در اقتصاد مدرن با نام «خصوصی‌سازی» شناخته می‌شود. در قرن بیستم و با رشد تفکر دموکراسی و لیبرالیسم در کشورهای در حال توسعه، این واژه وارد ادبیات اقتصادی جهان شد. آنچه در دیگر نقاط جهان رخ‌داد در حوصله‌ی این نوشتار نیست و جداگانه به آن خواهم پرداخت اما در اینجا نگاهی می‌کنیم به ظهور و تداوم خصوصی‌سازی در ایران و آنچه به‌عنوان دستاورد و پیامد برای جامعه ما داشته است. سه دولت قربانی نخستین خصوصی‌سازی ایران محمدرضا شاه پهلوی، پس از آنکه بر دشواری‌های دو دهه‌ی نخست نشستن بر تخت چیره شد و کشور را از ورطه‌ی جنگ جهانی دوم و پیامدهایش بیرون کشید، دریافت که پیشرفت و توسعه‌ی اقتصادی و علمی ممکن نیست مگر اینکه سرمایه‌ها در مسیری درست...