حباب بورس چگونه شکل گرفت؟
حمیدرضا بهارمست – اقتصاددان و پژوهشگر بورس
صعود و سقوط غیر عادی بورس در سال ۱۳۹۹ را نه می‌توان از منظر اقتصاد کلان
به عنوان یک پدیده مبتنی بر ترجیحات نقدینگی و نه می‌توان از منظر مالی به عنوان یک پدیده رفتاری صرف تعبیر کرد.
رخدادهای این بازار در یکسال اخیر را باید در کنار قدرت سیاسی غیرمسئول
و فراقانونی و رانت اطلاعاتی بلامنازع دولت مورد واکاوی قرار داد.
در این صعود و سقوط، دولت با فروش سهام در اوج قیمت بیشترین منفعت را نصیب خود کرده
و در این میان حقیقی‌ها در عدم تقارن اطلاعاتی ناشی از فضای مبهم و مغشوش اقتصادی، مالباختگان این رقابت نابرابر بودند.
دعوت سردمداران حکومت از مردم برای وارد کردن پس‌اندازهای خود به بورس
و متعاقب آن ورود سرسام آور نقدینگی توسط حقیقی‌ها به بازار در نیمه اول سال،
زمینه تشکیل حباب دارایی را فراهم کرده و در این میان دولت
با فروش دو اَبَر صندوق ای تی اف به مردم توانست قریب به ۲۰ هزار میلیارد تومان پول از بورس خارج کرده تا به مصرف کسورات خود برساند.
مجموعه‌ای از تصمیمات در سطح اقتصاد کلان نیز نظیر دستکاری نرخ بهره توسط بانک مرکزی
و تصمیمات غیرکارشناسی سازمان بورس در تشدید حباب دارایی و همچنین تخلیه آن مؤثر بودند.
بر همین اساس است که آمار مربوط به تجارت خارجی از تیرماه سال ۱۳۹۸، گزارش تفریغ بودجه توسط دیوان محاسبات
و گزارش عملکرد بودجه توسط بانک مرکزی از سال ۱۳۹۷ منتشر نمی‌شوند. مهمتر از همه، آمار متغیرهای پولی هستند
که به صورت فصلی و با تاخیر چند ماهه منتشر می‌شوند به طوریکه در زمان انتشار فاقد ارزش اقتصادی هستند.
اطلاع از ترکیب ترجیحات نقدینگی نظیر تقاضای سفته‌بازی پول و تقاضای مصرفی پول بر تصمیمات
مدیریت دارایی اثرگذار بوده و بسیاری از مدیران دارایی برای تغییر موقعیت خرید یا فروش جهت کسب درآمد، این متغیرها را رصد می‌کنند.
تخمین مقادیر ترجیحات نقدینگی نیز در فضای تاریک اقتصاد ایران غیرممکن است.
چنین فضای تیره و تاری بهترین زمینه را برای فراخواندن مردم به بورس، ایجاد حباب دارایی و سپس خالی کردن جیب آنها فراهم می‌کند.
بدون شک دولت در هنگام عرضه حجیم سهام در بورس از وضعیت متغیرهای پولی،
جریان تراز پرداخت‌های کشور و غیره آگاهی داشته و با علم به این متغیرها به فروش سهام دست زده است.
