آیا طبق ادعای وزیر علوم «دانشگاه‌های ایران در آسیا و دنیا سری در سرها دارند»؟
نیلوفر غلامی، همکار ارشد در موسسه ترویج جامعه باز
محمدعلی زلفی‌گل، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری کابینه ابراهیم رئیسی، در آیین افتتاح و بهره‌برداری از سه خوابگاه دانشجویی دخترانه دانشگاه‌های ارومیه، سنندج و علوم پزشکی دامغان که روز ۲۷ مهرماه ۱۴۰۰ برگزار شده گفت: «دانشگاه‌های ما در آسیا و رنکینگ دنیا سری در سرها دارند و این نشان می‌دهد سرمایه‌گذاری ایران در بخش علمی مؤثر بوده است.»
این ادعا تا چه اندازه درست است؟
برای راستی آزمایی ادعای زلفی‌گل به وب‌سایت Top Universities که محبوب‌ترین منبع داده‌های مقایسه‌ای در مورد عملکرد دانشگاه‌ها در جهان است، سر زدیم. در لیست صد دانشگاه برتر جهان در سال ۲۰۲۱ نام هیچ دانشگاهی از ایران به چشم نمی‌خورد. این در حالی است که ۲۶ دانشگاه از آسیا در این لیست قرار دارند که به‌طور عمده دانشگاه‌های کشورهای شرق و جنوب شرق آسیا همچون سنگاپور، مالزی، ژاپن، چین، تایوان و کره‌جنوبی هستند.
اولین دانشگاه ایرانی که در لیست دانشگاه‌های برتر دنیا قرار دارد، دانشگاه صنعتی شریف با رتبه ۴۰۹ است. پس از آن دانشگاه امیرکبیر با رتبه ۴۷۷، دانشگاه تهران با رتبه ۵۹۱، دانشگاه علم و صنعت با رتبه ۶۵۰، دانشگاه شیراز با رتبه ۸۰۱ و دانشگاه شهید بهشتی با رتبه ۱۰۰۱ در لیست دانشگاه‌های برتر جهان قرار دارند.
دانشگاه‌ها بر اساس شش معیار ارزیابی می‌شوند: شهرت دانشگاه، شهرت در بازار کار، نسبت استاد به دانشجو، استناد به مقالات، پژوهش‌ها و تحقیقات هر دانشکده، توانایی جذب اساتید و هیئت علمی بین‌المللی و نسبت دانشجویان بین‌المللی.
در لیست ۱۰ دانشگاه برتر آسیا نیز اثری از هیچ دانشگاه ایرانی نیست و حتی دانشگاه‌های ایران در لیست صد دانشگاه برتر قاره آسیا نیز جایی ندارند. دانشگاه علوم پزشکی تهران با رتبه ۱۱۱ در آسیا اولین دانشگاه ایرانی در لیست ۲۰۰ دانشگاه برتر آسیا است.
حتی در یک دهه گذشته دانشگاه‌های ایرانی سیر نزولی داشتند، برای نمونه در سال ۲۰۱۰ دانشگاه تهران رتبه ۴۰۱ جهان را داشته و دانشگاه‌های علم و صنعت ایران و شهید بهشتی نیز در طول یک دهه اخیر در رتبه‌های بهتری نسبت به جایگاه کنونی‌شان قرار داشتند.
در مورد رده‌بندی دانشگاه‌ها پیش از وقوع انقلاب اسلامی در بهمن ۱۳۵۷، اطلاعات دقیقی در دست نیست، اما دانشگاه‌ها از جمله اولین مکان‌هایی بودند که اندکی بعد با دستور شخص خمینی تعطیل شدند و پروسه «پاک‌سازی» و «اسلامی‌سازی» به نام «انقلاب فرهنگی» در آنها به راه افتاد تا «آموزش ایدئولوژیک» جای خود را به آموزش آکادمیک بدهد و حکومت اسلامی بتواند از تحصیلات عالی و نظام دانشگاهی برای تبلیغ «ایدئولوژی» خود استفاده کند.
بنابراین ادعای مطرح شده توسط محمدعلی زلفی‌گل، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری مبنی بر اینکه «دانشگاه‌های ایران در آسیا و دنیا سری در سرها دارند»، تماماً نادرست است.
این ادعا در حالی مطرح شده که به اعتراف نهاد نمایندگی علی خامنه‌ای در امور دانشجویان خارج از کشور، تعداد دانشجویانی که برای تحصیل به خارج از ایران سفر می‌کنند، سالانه ۲ درصد رشد داشته و طبق آخرین آمار، تعداد دانشجویان ایرانی خارج از کشور در سال ۱۳۹۸ حدود ۱۲۵ هزار نفر بوده است. زلفی‌گل باید به این پرسش پاسخ دهد که اگر کیفیت تحصیلات عالی و دانشگاه‌ها در ایران زبانزد است، پس چرا دانشجویان ایرانی کشورهای دیگر را برای ادامه تحصیل انتخاب می‌کنند؟
