آیا نرخ ارز دچار حباب است؟
شیرین بسطامی – کارشناس مالی و اقتصادی
پس از افزایش بی‌سابقه نرخ ارز در دو سال گذشته برخی معتقدند که نرخ ارز و به تبع آن قیمت دارایی در ایران، دچار حباب شده است. برآورد نرخ تعادلی ارز طبق برابری قدرت خرید، نافی این مدعی بوده و نشان می‌دهد که نرخ ارز در تعادل به سر می‌برد.
سه رهیافت مختلف برای برآورد نرخ ارز طبق مقادیر تاریخی وجود دارد. نظریه برابری قدرت خرید، نظریه مقداری پول و نظریه سه‌گانه غیر ممکن رابرت ماندل، سه نظریه‌ای هستند که می‌توان نرخ تعادلی ارز را طبق آن برآورد کرد. در این بین رایج‌ترین روش برای محک نرخ ارز، برابری قدرت خرید است که بر تجارت خارجی و اصل قیمت واحد اتکا دارد. داده‌های تولید ناخالص داخلی ایران به دلیل فعالیت‌های اقتصادی سیاه، دارای تورش بسیار زیاد و در نتیجه غیرقابل اتکا بوده و از طرفی نیز داده‌های حساب جاری کشور که مبین تراز ورودی و خروجی ارز است، انتشار نمی‌یابد.
قانون گرانش در تجارت می‌گوید شواهد زیادی وجود دارد که حجم تجارت بین دو کشور با بزرگی دو اقتصاد رابطه مستقیم و با فاصله جغرافیایی بین دو کشور رابطه معکوس دارد. می‌دانیم که هیچ تجارت خارجی بین ایران و امریکا وجود ندارد، لذا طبق قانون گرانش برآورد نرخ برابری یورو در برابر ریال، می‌تواند برآورد دقیق‌تری از نرخ تئوریک ارز به دست بدهد.
برآورد نرخ ارز طبق برابری قدرت خرید نشان می‌دهد که نرخ برابری یورو در شهریور امسال در تعادل به سر برده و فاقد حباب است. با توجه به میران حباب مثبت و منفی نرخ ارز به طور تاریخی می‌توان گفت اگر مذاکرات برجام به نتیجه نرسد، افزایش نرخ برابری یورو تا ۴۵ هزار تومان در کوتاه مدت بعید نیست. فقط در یک سناریو می‌توان گفت نرخ ارز با کاهش مواجه خواهد شد و آن سناریوی احیای برجام است. در صورت احیای برجام و آزادسازی ذخایر بانک مرکزی، ارزپاشی با ذخایر ملی مجددا شروع خواهد شد و این، زمینه مهار نرخ ارز را فراهم خواهد کرد. اگر فرض را بر عدم احیای برجام بگیریم، امروز زمان مناسبی برای ورود به بازار ارز و سرمایه‌گذاری در آن است.
