راستی آزمایی ادعای هدیه تهرانی: پتروشیمی میانکاله محیط زیست منطقه را از بین میبرد.
نیلوفر غلامی، همکار ارشد در موسسه ترویج جامعه باز
زمزمههایی که از سال ۹۶ مبنی بر ساخت یک مجتمع پتروشیمی در مازندران به گوش میرسید، در روزهای پایانی سال ۱۴۰۰ و با کلنگ زنی وزیر کشور با عنوان «پروژه پتروشیمی میانکاله» در مرتع حسینآباد واقع در پنج کیلومتری «منطقه حفاظت شده میانکاله» عملی شد. رخدادی که موجب اعتراض مردم منطقه، فعالان محیط زیست و تعدادی از شخصیتهای مشهور و راهاندازی کارزار #نه_به_پتروشیمی_میانکاله شد. پتیشن اینترنتی مخالفت با این طرح تاکنون به بیش از ۳۸ هزار امضا رسیده است.
در روزهای اخیر، هدیه تهرانی بازیگر سرشناس سینمای ایران نیز با حضور در منطقه میانکاله به این کارزار پیوسته است. به گفته او احداث این مجتمع پتروشیمی محیط زیست منطقه را از بین خواهد برد. او با انتشار تصاویری در همین زمینه در صفحه اینستاگرامش نوشت: «آیا این مردم، آیا این پرندگان، آیا این طبیعت، آیا این حیوانات باز هم آیندهای روشن وسر سبز خواهند دید و باز هم زندگی در این منطقه جاری خواهد بود؟»
در این یادداشت ضمن راستی آزمایی ادعای هدیه تهرانی، در گفتگو با دکتر ناصر کرمی اقلیمشناس و پژوهشگر محیط زیست به این پرسش خواهیم پرداخت که آیا احداث پتروشیمی میانکاله موجب آسیب به محیط زیست این پناهگاه حیاتوحش خواهد شد؟
به گفته کمیسیون ملی یونسکو، ذخیرهگاه میانکاله از دو محیط آبی با وسعت ۴۵۰۰۰ هکتار شامل خلیج و تالاب میانکاله و خشکی با وسعت ۲۳۸۰۰ هکتار شامل شبهجزیره میانکاله، ساحلی و جزایر کوچک است که ۸/۲ درصد مساحت کل استان مازندران را به خود اختصاص داده است. بخش خشکی با سیمای دشتی بهصورت نوار باریکی از شمال به سواحل جنوب شرقی دریای خزر و از جنوب به آبهای خلیج و تالاب میانکاله محدوده میشود.
منطقه میانکاله در سال ۱۳۴۸ توسط «شورای عالی شکاربانی و نظارت بر صید» بهعنوان منطقه حفاظت شده مشخص شد و در سال ۱۳۵۳ به «پناهگاه حیاتوحش میانکاله» ارتقا یافت. این منطقه بکر و زیبا محل مهاجرت صدها هزار پرنده است و بهطور کلی بیش از ۶۰ درصد از پرندگان منطقه خاورمیانه در مسیر مهاجرت، زمستان را در تالاب میانکاله میگذرانند.
آن طور که در وبسایت کمیسیون ملی یونسکو- ایران آمده، «این پناهگاه حیاتوحش، یکی از ۱۳ منطقه در ایران است که عنوان ذخیرهگاه بینالمللی زیستکره یونسکو را دارد». ذخیرهگاههای بینالمللی یونسکو، مناطق حفاظت شده طبیعی زیستی بینالمللی هستند.
در مجموع نزدیک به ۲۵۰ گونه پرنده خشکی زی و آبزی بهصورت بومی و مهاجر در پناهگاه، زیست میکنند و ۱۸۰ گونه گیاهی در این ذخیرهگاه شناسایی شده است که آن را به یکی از منحصر به فردترین مناطق ایران بدل کرده است.
پروژه «پتروشیمی میانکاله»، اسفندماه ۱۴۰۰ و بعد از سفر ابراهیم رئیسی به مازندران دوباره به جریان افتاد. اقدامی که به گفته فعالان محیط زیست اجرای آن «به شدت خطرناک» است و اکوسیستم را به «فروپاشی» میکشاند.
هرچند گفته میشود که این پروژه قرار است با سرمایهگذاری ۸۰ هزار میلیارد تومانی «بخش خصوصی» اجرا شود. از آنجا که در ایران چیزی به نام بخش خصوصی واقعی وجود خارجی نداشته و هرچه هست بخش «شبه دولتی» همچون «سپاه پاسداران» است، نمی توان ادعای «سرمایه گذاری بخشی خصوصی» را باورپذیر دانست.
از سوی دیگر در حالی وزیر کشور با پشتیبانی برخی از اعضای مجلس شورای اسلامی کلنگ احداث این پروژه را به زمین زده است که به گفته رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، این پروژه فاقد «مجوز محیط زیستی» است.
دکتر ناصر کرمی اقلیمشناس و پژوهشگر محیط زیست در گفتگو با «موسسه ترویج جامعه باز» در این خصوص گفت: «این پروژه پر از «راز مگو» است و مشخص نیست چه نوع پتروشیمی است و چه «ظرفیت و فناوری» دارد». او همچنین افزود: «ادعا میشود این پروژه ارزیابی محیط زیستی دارد اما نمیگویند چطور به این ارزیابی رسیدهاند که احداث آن منطبق با معیارهای محیط زیست است. یا اینکه سرمایهگذار و مالک این پروژه کیست؟ این را هم نمیگویند و همین نگران کننده است.»
این استاد دانشگاه ضمن اشاره به رفتارهای «متناقض» سازمان محیط زیست و وزارت کشور می گوید، «علیرغم ادعاهایی مبنی بر توقف پروژه، اما پیمانکار به ادامه کار مشغول است و حتی سرعت کار را هم کاهش نداده است». به گفته او این پروژه از جنس «پروژههای فراقانونی و فرامتنی» است که خود را ملزم به رعایت قانون نمیداند و حتماً «پدیدهای خطرناک» است و باید نگران آن بود.
ناصر کرمی میگوید، «حتی با فرض اینکه این پروژه صددرصد ملاحظات محیط زیستی را هم رعایت کند، جایش در آن منطقه نیست».
او در پاسخ به این پرسش که احداث پتروشیمی میانکاله چه خطراتی دارد، تأکید میکند که قطعاً پسابی که قرار است از این پتروشیمی به آب و خشکی وارد شود «آثار اکولوژیک» بهجای خواهد گذاشت و «آلودگی آب و هوا و تغییر اکوسیستم» را به همراه خواهد داشت.
از سوی دیگر به گفته او احداث چنین پروژهای در آن منطقه سبب شکلگیری «فعالیت جمعی انسانی» خواهد شد و به ضرر مزیت اصلی جغرافیایی آن منطقه یعنی «گردشگری، اکوتوریسم و طبیعتگردی» آنجاست. به باور او در نهایت این پتروشیمی همچون «غده سرطانی» خواهد بود که تمام آن منطقه را در بر خواهد و گرفت و مانع از فعالیتهای پاک، پایدار و منطبق با هنجارهای محیط زیستی خواهد شد.
با در نظر گرفتن حقایق موجود میتوان نتیجه گرفت که ادعای هدیه تهرانی و سایر مخالفان احداث پروژه پتروشیمی در منطقه حفاظت شده میانکاله مبنی بر آسیب به محیط زیست و نابودی اکوسیستم در این منطقه ارزشمند جغرافیایی، ادعای درستی است.