دستاوردهای عربستان از رفع کدورت با ایران
منبع: العربیه
مترجم: بهزاد احمدی‌نیا
در واپسین روزهای اسفند ۱۴۰۱ خبر امضای توافق از سرگیری روابط میان ایران و عربستان منتشر شد؛ خبری که هم خودش ناگهانی بود و هم اقدامات شتابانی که پس از آن آمد موجب شگفتی ناظران بیرونی شد چرا که دو کشور در پی حمله‌ی نیروهای حامی علی‌خامنه‌ای به سفارت عربستان، به‌مدت ۷ سال روابط دیپلماتیک نداشتند. در زمان امضای چنین توافق‌های دیپلماتیک مهم، مرسوم است که طرف‌ها فکت‌نامه‌هایی از دستاوردهای خود را به‌صورت رسمی منتشر کنند اما از آنجا که جمهوری اسلامی ایران و پادشاهی عربستان سعودی در زمره‌ی کشورهای دموکراتیک نیستند، چنین متنی منتشر نشد و به‌جای آن وب‌سایت العربیه نگاهی به دستاوردهای عربستان از این توافق داشته است.
توافقی به وسعت خاورمیانه
طی سال‌های اخیر، عربستان سعودی حرکتی شتابان به‌سوی تغییر را آغاز کرده اما آنچه طی دو ماه اخیر به دست آمده شاید اهمیتی معادل تمام این سال‌ها داشته باشد.
توافق برای ازسرگیری روابط با تهران آن هم زیر پرچم چین، توافقی بود که خاورمیانه را به ریاض هدیه کرد. دو کشور توافق کردند که تفاهم‌نامه‌ی همکاری‌های مشترک را که بیش از ۲۰ سال پیش امضا کرده بودند، دوباره به‌مرحله‌ی اجرا درآورند (این توافق با مهندسی هاشمی رفسنجانی و در نخستین سال‌های دولت خاتمی امضا شد.) در بیانیه‌ی توافق تأکید شده که امضای آن به‌معنی رفع تمامی اختلافات نیست اما به محض امضای آن، ایران تمامی برگ‌هایی که برآورد می‌شد در دست دارد را به عربستان سپرد.
سوریه نخستین دستاورد این توافق بود. عربستان سعودی و امارات متحده عربی، دو پشتیبان اصلی مخالفان بشار اد از زمان آغاز درگیری‌های داخلی در این کشور بودند که منجر به اخراج سوریه از اتحادیه عرب شد. از زمان زلزله‌ی فاجعه‌باری که جنوب ترکیه و شمال سوریه را لرزاند، هم این دو کشور نخستین پل هوایی برای ارسال کمک‌ها را به سوریه برقرار و سرپناه‌های موقت زیادی را در این منطقه راه‌اندازی کردند. این اقدامات نشان از تمایل پشت پرده دو طرف برای حل اختلافات داشت اما نشست وزیران خارجه اتحادیه عرب ۱۴ آوریل (۲۴ فروردین) یک ماه پس از توافق ایران برای بررسی بازگشت سوریه به این اتحادیه که پس از سفر وزیران خارجه دمشق و ریاض به کشورهای یکدیگر بود، احتمالا به یک دهه اختلاف در روزهایی که ایران دیگر دست بالا را در زمین سوریه ندارد پایان می‌دهد.
قطر و بحرین نیز دو روز پیش از آن با میانجیگری عربستان روابط خود را پس از ۵ سال از سر گرفتند. هر دوی این کشورها از خشکی به عربستان وابسته و از همپیمانان سنتی ریاض هستند.
صلح در یمن شاید طبیعی‌ترین و مورد انتظارترین دستاورد این توافق بود. درگیری‌های یمن که قدمتی به اندازه‌ی جنگ داخلی سوریه دارد، دهم آوریل ۲۰۲۳ (۲۱ فروردین ۱۴۰۲) با میانجیگری عمان به پایان رسید. طرفین نه‌تنها آتش‌بسی دایمی را امضا بلکه بیش از ۹۰۰ تن از اسرای خود را تبادل کردند که بزرگترین رقم تبادل اسرا از سال ۲۰۲۰ محسوب می‌شد.
آخرین دستاورد سیاسی‌ای که سعودی‌ها از توافق با تهران داشتند، شاید مهمترینش باشد. سفر هیأتی از حماس به مکه پس از ۸ سال قطع ارتباط این گروه با ریاض که درست در ۱۸ آوریل (۲۹ فروردین) انجام شد. در این سفر هم اسماعیل هنیه و هم خالد مشعل حضور داشتند و اعمال حج عمره را انجام دادند. همزمان با این سفر، محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان نیز با بن‌سلمان، نایب‌السلطنه سعودی دیدار کرد تا عربستان باردیگر دست بالا را در میانجیگری بین فلسطینی‌ها داشته باشد اما این‌بار این کشور روابط رسمی و غیر رسمی‌ای با اسرائیل نیز برقرار کرده می‌تواند در آینده نقش پر رنگ‌تری در حل مسئله‌ی خاورمیانه داشته باشد.
مترجم: در مجموع دستاوردهایی که عربستان از یک توافق با ایران داشته قابل تأمل و چشمگیر بودند اما آیا می‌توان همین معادله را درباره‌ی ایران نیز برشمرد؟ از آنجایی‌که مذاکرات کاملا محرمانه انجام شدند و تنها دستاورد علنی‌ای که برای تهران داشتند، بازگشت به توافق‌های ۱۹۹۸ و ۲۰۰۱ میان دو کشور برای تبادل تجاری بود، نمی‌توان مدعی شد که تهران نیز به همین اندازه از این توافق سود برده چراکه تهران انجام این کار را تا زمانی که در موضع ضعف مطلق در تمامی جبهه‌ها بود به تأخیر انداخت و حضور شمخانی به‌جای وزیر امور خارجه در امضای توافق نیز حاکی از آن بود که علی‌خامنه‌ای تمایلی به انجام چانه‌زنی و به‌خطر انداختن این توافق نداشته است.
#عربستان #یمن #سوریه #چین
@aposiran
