راستی آزمایی ادعای ایرنا
کشف دومین معدن بزرگ لیتیوم جهان در همدان
بهزاد احمدی‌نیا
خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی ایران مدعی شد یک معدن لیتیوم با ذخیره ۸/۵ میلیون تن در نزدیکی همدان کشف شده که ایران را در مقام دوم جهان از نظر ذخایر این فلز کمیاب قرار می‌دهد. این خبرگزاری در ویدئویی همچنین مدعی شد که محصول استخراج شده از این معدن طی سه سال آینده روانه بازار می‌شود. این درحالی‌ست که اعداد اعلام شده در خبر با رکوردهای جهانی در این زمینه همخوانی ندارد.
بررسی درستی این ادعا در دو بخش یکی صحت میزان ذخایر و دیگری امکان تولید لیتیوم در ایران مهم است.
اهمیت این فلز در آینده‌ی انرژی جهان هم‌پای اهمیت نفت و گاز در قرن بیستم است. مجموع ذخایر خالص شناخته شده و قابل برداشت کره زمین اکنون کمتر از ۹۰ میلیون تن لیتیوم خالص است. شیلی با ۹/۲ میلیون تن لیتیوم خالص قابل برداشت، رتبه نخست در این ماده معدنی را دارد و سپس آرژانتین، چین و استرالیا قرار دارند.
مهمترین نکته درباره‌ی ادعای جمهوری اسلامی این است که تمام منابع خبری بین‌المللی این اعلام را با عنوان «ادعا» و «در صورت اثبات» منتشر کرده‌اند چرا نه شخصی که خبر کشف به نقل از او منتشر شده اعتبار علمی دارد و نه مؤسسات مستقل بین‌المللی دسترسی مستقیم برای آزمایش خاک داشته‌اند.
از سوی دیگر، استخراج لیتیوم از منابع چهارگانه‌ی آن فرآیندی پیچیده و زمانبر است. منابع شبه‌مایع که در زیر دریاچه‌های نمک یا آب دریا وجود دارند، از زمان استخراج تا رسیدن به لیتیوم ممکن است تا ۵ سال زمان نیاز باشد و در منابع سنگی نیز تکنولوژی، آب و زمانی معادل ۴ تا ۵ سال نیاز است. همچنین، استرالیا با تکنولوژی پیشرفته خود توانسته به رتبه‌ی نخست تولید این ماده معدنی برسد اما مجموع تولید سالانه‌ی این کشور ۵۵ هزار تن و ارزش صادراتی آن در سال گذشته حدود ۱ میلیارد دلار بوده است. رتبه‌ی بعدی از آن شیلی با ۲۲ هزار تن است.
بهرام شکوری، عضو کمیسیون معادن اتاق بازرگانی ایران، در گفتگویی با خبرگزاری ایلنا به بررسی ادعای مطرح شده از سوی دولت پرداخته و آن را نقد کرده است. او در این گفتگو تأکید کرده که خبرگزاری ایرنا با دستکاری خبر، میزان ذخایر را هشت و نیم میلیون تن نوشته در حالی که میزان کانسنگ این معدن ۸/۵ میلیون تن است و درصد خلوص آن در بهترین شرایط ۰/۷ درصد خواهد بود.
این بدان معنی‌ست که ذخیره لیتیوم موجود در معدن همدان حداکثر به ۳۰ هزار تن نیز نمی‌رسد.
همچنین وی تأکید کرده که تکنولوژی استخراج لیتیوم در ایران وجود ندارد و با توجه به انزوای سیاسی-تجاری کشور، امکان واردات آن نیز منتفی‌ست.
در مجموع می‌توان نتیجه گرفت که ادعای خبری دولت جمهوری اسلامی درباره‌ی معدن قهاوند، یک ادعای نادرست است که با اهداف سیاسی و به‌منظور ایجاد انگیزه در دولت‌های غربی برای ادامه‌ی مذاکرات برجام منتشر شده است.
