مثلثی برای پول‌سازی: دلار، تحریم، بازار ارز
بهزاد احمدی‌نیا
در هفته‌های گذشته مانند رویه‌ای که در سال‌های اخیر برای ما آشنا شده، خبرهایی از آزادسازی و بلوکه شدن دلارهای حاصل از صادرات ایران در عراق و دیگر کشورها منتشر شد. خبرهایی که مانند همیشه نوسان‌هایی را در قیمت دلار و یورو در بازار ارز ایران ایجاد کرد اما این زلزله‌های کوچک و بزرگ مقدمه‌ی آتشفشانی نشدند؛ پرسشی که برای بسیاری ممکن است ایجاد شود این است که اگر این اخبار واقعیت دارند پس چرا آثارشان طولانی نیست و اگر واقعیت ندارند چرا بانک مرکزی و دولت مستقیما اقدام به انتشار آنها می‌کنند؟
در یکی از تازه‌ترین اظهارات، دبیرکل اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق رسما گفته که بانک مرکزی عراق از هرگونه انتقال ارز به ایران جلوگیری می‌کند. از سوی دیگر، چند ماه پیش از این نیز مقامی با همین عنوان(!) اعلام کرده بود که میزان بدهی عراق به ایران به ۱۸ میلیارد دلار رسیده است. وزیر نفت هم تأیید کرده که دست کم ۸ میلیارد دلار بابت صادرات گاز از عراقی‌ها طلب کار است و تنها مجوز دریافت ۵۰۰ میلیون دلار از سوی آمریکا به بغداد داشته است. نکته‌ی بسیار بسیار مهم و جالب این است که اتاق مشترک ایران و عراق ظاهرا دو دبیرکل دارد. یکی حمید حسینی (داماد خواهر هاشمی رفسنجانی) و دیگری جهانبخش سنجابی شیرازی است که خود نشان می‌دهد مقامات رسمی در ایران تا چه‌اندازه قابل اعتماد هستند.
برای داشتن دیدگاهی متناسب لازم است یادآوری کنم که بدهی دولت کره‌جنوبی به ایران از زمان آغاز دور جدید تحریم‌ها حدود ۷ میلیارد دلار بود که منجر به ربودن نفتکش‌های این کشور توسط سپاه و بسیاری اقدامات عجیب و خشن دیگر شد که هیچ‌کدام نیز در وصول این مطالبات مؤثر نبودند.
هند هم سابقه‌ای درخشان در این بین دارد. آنها در دور پیشین تحریم‌ها حدود ۲ میلیارد دلار به ایران بدهکار بودند که حتی پس از امضای برجام هم حاضر به پرداخت آن نبودند و دولت روحانی با رایزنی و تهدید بسیار موفق به دریافت بخشی از آن به‌صورت نقد شد.
در مجموع به اطمینان و با دقت بالایی می‌توان گفت که اخبار مربوط به آزاد شدن سرمایه‌های تهران در کشورهای دیگر همگی شایعه‌هایی‌ست که رسانه‌های رسمی دولت و حتی خود بانک مرکزی مستقیما آنها را ایجاد می‌کند. اکنون «چرایی؟» چنین اقدامی بیش از هر چیز دیگر نیازمند بررسی‌ست.
نخستین پاسخ به این پرسش در عبارت «نوسان‌گیری» خلاصه می‌شود. به زبان ساده، کسب درآمد کردن از بالا و پایین رفتن‌های ناگهانی و کوتاه مدت در یک بازار، نوسان‌گیری نام دارد. تفاوت آن با معاملات روزمره و مرسوم در بازارهای مختلف مانن بورس و ارز این است که در آن معاملات، بنابر رویه‌های معمول بازار و در میان مدت و یا بلند مدت به سودهای متناسب با سرمایه و زمان دست می‌یابیم اما در نوسان‌گیری با سرمایه‌ای مشابه در مدتی بسیار کوتاه‌تر و از طریق استفاده از موج‌های گذرا، به منفعت می‌رسیم. بانک مرکزی جمهوری اسلامی از زمان آغاز تحریم‌های جدید و با صفر شدن درآمد صادرات نفت، اقدام به نوسان‌گیری از بازار ارز داخلی می‌کند تا ریال مورد نیاز برای تأمین مالی خود را به‌دست بیاورد. پرونده‌های فساد متعدد مانند بابک زنجانی (۲ میلیارد دلار نقد و ۲ میلیارد معادل نفت خام) پتروشیمی گیت (۶ میلیارد یورو) سلطان سکه و نمونه‌های بسیار دیگر در سال‌های اخیر همگی اثباتی بر این است که حکومت با استفاده از افراد حقیقی مورد اعتماد خود نسبت به سوء استفاده از بی‌ثباتی در بازارهای ارز و طلا اقدام کرده و در برخی موارد به دلیل خیانت این افراد حتی دستش رو شده است. در یک نمونه حتی قاضی مستقیما اعلام کرده بانک مرکزی خود متهم به دست داشتن در اخلال در بازار ارز است. تمامی افرادی هم که به جرایم مرتبط با بازار ارز متهم شده‌اند، سابقه همکاری یا حتی کارمندی بانک مرکزی را در رزومه خود دارند.
عبارت دوم «تبلیغات مثبت» نام دارد. بانک مرکزی و دولت برای ایجاد روحیه در نیروهای نزدیک به‌خود و تمدید وفاداری آنها به کارآمدی خود، چنین اخباری را گاه و بی‌گاه منتشر می‌کنند تا موضع ضعف خود را بپوشانند.
آخرین اما نه کم‌اهمیت‌ترین کاربرد نیز به تحریم‌ها باز می‌گردد. کارگزارانی که مسئول انتقال نفت و فرآورده‌ها به خارج، نقد کردن پول آن و بازگرداندن ارز به کشور هستند، فقط در شرایط تحریمی از چنین جایگاهی سود می‌برند. سپاه و تمامی زیرمجموعه‌های آن در شرایط تحریم‌ها توانسته‌اند نه‌تنها اهرم اسلحه خود را به رخ دولت بکشند بلکه اکنون سکان تمامی درآمدهای دولت را نیز به دست گرفته‌اند. پرونده‌های فساد در بنیاد تعاون ناجا، بنیاد تعاون ارتش و حتی بابک زنجانی و پتروشیمی‌گیت همگی حلقه‌های این زنجیره‌ی فساد هستند که از مشکلات و چالش‌های ایران سودجویی می‌کند و البته این نمونه‌ها تنها موارد افشا شده آن هستند.
در کنار این موارد، باید یادآوری کنم که دولت ایران به دلار پول در می‌آورد و به ریال بدهی‌هایش را پرداخت می‌کند پس خیلی ساده است که میزان بدهی‌های خود را با این نوسان‌ها مدیریت می‌کند.
#دلار #ارز #نوسان_گیری #بانک_مرکزی #پتروشیمی_گیت #فساد #تحریم
@aposiran
